Mevsimsel Alerji Nedir?

Mevsimsel alerji, polen veya küf gibi mevsimsel alerjenlere karşı bağışıklık sisteminin verdiği aşırı tepki sonucu; burun akıntısı, hapşırma ve göz kaşıntısı gibi belirtilerle ortaya çıkan alerjik rinit türüdür.

Mevsimsel alerji (alerjik rinit veya saman nezlesi olarak da bilinir), bağışıklık sisteminin polen, küf sporları veya diğer mevsimsel alerjenlere karşı histamin salgılayarak tepki vermesiyle gelişir. Bu durum burun akıntısı, hapşırma, gözlerde sulanma ve kaşıntı gibi tipik semptomlara yol açar. Genellikle ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarında görülür. Türkiye’de en yaygın tetikleyiciler çimen, ağaç ve yabani ot polenleridir.

Mevsimsel Alerji Neden Olur?

Mevsimsel alerji, polen, küf sporları ve diğer çevresel alerjenlere karşı bağışıklık sisteminin histamin salgılayarak aşırı tepki vermesi nedeniyle ortaya çıkar.

Mevsimsel alerji şu nedenlerle ortaya çıkar:

• Polenler

• Küf sporları

• Toz akarları

• Hayvan tüyü ve kepeği

• Hava kirliliği

• Genetik yatkınlık

Mevsimsel alerjinin temel nedeni, bağışıklık sisteminin zararsız olan polen, küf sporu veya diğer mevsimsel alerjenleri tehdit olarak algılamasıdır. Bu durumda vücut, histamin ve benzeri kimyasallar salgılayarak burun akıntısı, hapşırma, göz kaşıntısı gibi belirtileri tetikler. Genetik yatkınlık, bağışıklık sistemi hassasiyeti, hava kirliliği ve yaşanılan bölgedeki polen yoğunluğu bu alerjinin görülme sıklığını artıran önemli faktörlerdir. Özellikle ilkbaharda ağaç polenleri, yaz aylarında çim polenleri ve sonbaharda yabani ot polenleri en yaygın tetikleyicilerdir.

Mevsimsel Alerji Belirtileri Nelerdir?

Mevsimsel alerji belirtileri burun akıntısı, hapşırma, göz kaşıntısı ve burun tıkanıklığı gibi tekrarlayan alerjik semptomlarla ortaya çıkar.

En Yaygın Görülen Mevsimsel Alerji Belirtileri:

• Burun akıntısı
• Hapşırma
• Burun tıkanıklığı
• Gözlerde kaşıntı ve sulanma
• Boğaz kaşıntısı
• Öksürük
• Yorgunluk

Alerji belirtileri, genellikle polen mevsimi boyunca her gün tekrar eden ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen bir durumdur. Burun akıntısı ve tıkanıklığı, uyku düzenini bozarak sabahları yorgun uyanmaya ve gün içinde halsizlik yaşamaya yol açabilir. Hapşırma nöbetleri özellikle sabah saatlerinde artar ve arka arkaya çok sayıda hapşırmaya neden olabilir. Gözlerde kaşıntı ve sulanma kontakt lens kullanan kişilerde daha fazla rahatsızlık verir. Boğazda kaşıntı, öksürük ve geniz akıntısı hissi, solunum yollarındaki tahrişin sonucudur. Bazı kişilerde baş ağrısı, kulak tıkanıklığı ve koku alma duyusunda azalma görülebilir. Semptomların şiddeti polen yoğunluğu, kişinin bağışıklık sistemi hassasiyeti ve maruz kalma süresine bağlı olarak değişir. Açık havada uzun süre kalan, pencereleri açık uyuyan veya polen yoğunluğu yüksek bölgelerde yaşayan kişilerde şikâyetler daha belirgin hale gelir.

Mevsimsel Alerji Nasıl Geçer?

Mevsimsel alerji antihistaminik ilaçlar, burun spreyleri, alerji aşıları ve polenden korunma yöntemleri ile kontrol altına alınarak geçer.

Mevsimsel alerjiyi tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmasa da, doğru tedavi ve korunma yöntemleri ile semptomları büyük ölçüde azaltmak mümkündür. Antihistaminik ilaçlar hapşırma, burun akıntısı ve göz kaşıntısını hafifletir. Nazal kortikosteroid spreyler burun tıkanıklığını açar ve burun içindeki iltihabi reaksiyonu azaltır. Şiddetli alerjisi olan kişilerde alerji aşıları (immünoterapi) uzun vadede bağışıklık sistemini alerjene karşı duyarsız hale getirerek kalıcı çözüm sağlar. Tedavi dışında, polen yoğunluğunun yüksek olduğu günlerde mümkünse dışarı çıkmamak, eve gelince kıyafetleri değiştirmek ve duş almak semptomları hafifletmeye yardımcı olur. Evin içinde polen filtreli klima veya hava temizleyici kullanmak, pencereleri polen saatlerinde kapalı tutmak da etkili korunma yöntemlerindendir.

Alerjiyi Hafifletme Yöntemleri:

• Antihistaminik ilaçlar
• Nazal kortikosteroid spreyler
• Alerji aşıları (immünoterapi)
• Polen yoğunluğu yüksek saatlerde dışarı çıkmamak
• Eve gelince duş almak ve kıyafetleri değiştirmek
• Pencereleri kapalı tutmak
• Hava temizleyici veya polen filtresi kullanmak

Mevsimsel Alerjiyi Tetikleyenler

Mevsimsel alerjiyi en çok polenler, küf sporları, toz akarları ve hava kirliliği gibi çevresel alerjenler tetikler.

Mevsimsel Alerjiyi Tetikleyenler:

• Ağaç polenleri (çam, meşe, huş)
• Çim polenleri
• Yabani ot polenleri
• Küf sporları
• Toz akarları
• Hava kirliliği
• Hayvan tüyü ve kepeği

Mevsimsel alerjisi olan kişilerde belirtileri artıran pek çok çevresel faktör vardır. İlkbaharda ağaç polenleri (çam, meşe, huş), yazın çim polenleri, sonbaharda ise yabani ot polenleri en yaygın tetikleyicilerdir. Nemli ortamlarda çoğalan küf sporları burun tıkanıklığı ve hapşırmayı artırabilir. Ev içinde biriken toz akarları yıl boyu etkilidir ancak mevsim geçişlerinde semptomlar daha da belirginleşir. Hava kirliliği, polenlerin havada daha uzun süre asılı kalmasına neden olarak alerji mevsimini uzatır. Hayvan tüyü ve kepeği de duyarlı kişilerde polen mevsiminde semptomların şiddetini artırabilir.

Mevsimsel Alerji Hangi Aylarda Olur?

Mevsimsel alerji genellikle ilkbaharda (Mart-Mayıs), yaz başında (Haziran-Temmuz) ve sonbaharda (Ağustos-Ekim) polen yoğunluğunun arttığı dönemlerde görülür.

Mevsimsel alerjiler yıl boyunca sabit değildir. Polen takvimi mevsime göre değişir. Mart ve Nisan aylarında ağaç polenleri (özellikle çam, meşe, huş) yoğunlaşır. Mayıs ve Haziran aylarında çim polenleri en yüksek seviyeye çıkar ve açık havada uzun süre kalan kişilerde belirtiler artar. Temmuz sonu ve Ağustos aylarında yabani ot polenleri etkisini gösterir ve bu dönem sonbahar boyunca devam edebilir. Küf sporları ise özellikle sonbaharda yağışların artmasıyla çoğalır ve alerjik semptomları şiddetlendirebilir. Yaşanılan bölgenin iklimi ve polen yoğunluğu bu ayların etkisini uzatabilir veya kısaltabilir.

Çocuklarda Mevsimsel Alerji

Çocuklarda mevsimsel alerji belirtileri burun akıntısı, sık hapşırma, gözlerde kaşıntı ve sulanma, öksürük ve uyku bozukluğu ile kendini gösterir.

Çocuklarda Görülen Mevsimsel Alerji Belirtileri:

• Sık hapşırma

• Öksürük

• Burun akıntısı

• Burun tıkanıklığı

• Gözlerde kaşıntı ve sulanma

• Uyku bozukluğu

• Huzursuzluk

• Dikkat dağınıklığı

Çocuklarda mevsimsel alerji genellikle okul dönemlerinde belirginleşir ve çocuğun günlük yaşamını, uyku düzenini ve okul başarısını olumsuz etkileyebilir. Burun tıkanıklığı nedeniyle çocuklar gece sık uyanabilir ve huzursuz uyurlar. Gözlerde kaşıntı ve sulanma, ders sırasında dikkat dağınıklığına yol açabilir. Küçük yaş gruplarında burun akıntısı ve hapşırma, soğuk algınlığı ile karıştırılabilir. Aile öyküsünde alerji olması, çocuğun mevsimsel alerjiye yatkınlığını artırır. Bu nedenle doğru tanı için bir alerji uzmanına başvurmak, gerekirse alerji testi yaptırmak önemlidir.

Mevsimsel Alerji Testi

Mevsimsel alerji testi, kan testi (IgE), moleküler alerji testi ve deri prick testi ile kesin tanı konulmasını sağlar.

Alerji Testi Yöntemleri:

• Deri prick testi 

• Kan testi (IgE ölçümü)

• Moleküler alerji testi

Deri prick testinde cilt üzerine damlatılan alerjen solüsyonlarına karşı oluşan reaksiyonlar gözlenir ve hangi polen veya alerjene duyarlılık olduğu belirlenir. Kan testi (IgE ölçümü), özellikle küçük çocuklarda veya deri testi yapılamayan durumlarda tercih edilir. Son yıllarda öne çıkan moleküler alerji testi sayesinde alerjiye neden olan alerjenin tam olarak hangi bileşenine (molekülüne) karşı duyarlılık geliştiği saptanabilir. Bu, kişiselleştirilmiş tedavi ve immünoterapi planlamasında çok önemli avantaj sağlar.

Tüm bu testler sonucunda alerji uzmanı tarafından kişiye özel bir tedavi planı hazırlanır.

Mevsimsel Alerjinin Tedavisi

Mevsimsel alerjinin tedavisi, antihistaminik ilaçlar, burun spreyleri, alerji aşıları (immünoterapi) ve yaşam tarzı değişiklikleri ile semptomların kontrol altına alınmasını hedefler.

Mevsimsel alerji tedavisinin amacı semptomları azaltmak, yaşam kalitesini yükseltmek ve alerjenlere maruz kalındığında oluşan bağışıklık tepkisini hafifletmektir. İlk basamakta antihistaminik ilaçlar kullanılarak hapşırma, burun akıntısı ve kaşıntı gibi şikâyetler hızla kontrol altına alınır. Nazal kortikosteroid spreyler, burun tıkanıklığını giderir ve iltihabı azaltır. Şiddetli vakalarda veya ilaçlara rağmen semptomların devam ettiği durumlarda alerji aşıları (immünoterapi) uygulanır; bu yöntem bağışıklık sistemini alerjene karşı kademeli olarak duyarsız hale getirir ve uzun vadede kalıcı iyileşme sağlayabilir.

Ayrıca hastalara polen yoğunluğunun yüksek olduğu dönemlerde açık havada uzun süre kalmamaları, eve geldiklerinde kıyafetlerini değiştirmeleri ve duş almaları önerilir. Evde polen filtreli klima veya hava temizleyici kullanımı da tedaviyi destekler.

Mevsimsel Alerji Ne Kadar Sürer?

Mevsimsel alerji, polen mevsimi boyunca genellikle 4-12 hafta sürer ve polen yoğunluğu azalınca semptomlar hafifler.

Mevsimsel alerjinin süresi, hangi alerjene duyarlı olunduğuna ve yaşanılan bölgedeki polen takvimine bağlıdır. Örneğin sadece ağaç polenlerine alerjisi olan kişilerde semptomlar genellikle Mart–Nisan ayları ile sınırlıyken, hem ağaç hem çim polenlerine alerjisi olanlarda şikâyetler bahar başından yaz ortasına kadar sürebilir. Yabani ot polenlerine duyarlı kişilerde belirtiler sonbahara kadar devam edebilir. Küf sporlarına bağlı alerjiler ise nemli mevsimlerde yılın daha uzun bir döneminde ortaya çıkabilir. Semptomlar polen yoğunluğunun azaldığı dönemlerde hafifler ve tamamen kaybolur. 

Mevsimsel Alerji mi Yoksa Nezle mi?

Mevsimsel alerji, ateşsiz ve uzun süren hapşırma-burun akıntısı ile seyrederken, nezleye ateş ve kas ağrısı eşlik edebilir.

Mevsimsel alerji ile nezle (soğuk algınlığı) karıştırılabilir çünkü ikisi de burun akıntısı ve tıkanıklık yapar. Ancak aralarındaki en büyük fark süredir: mevsimsel alerji polen mevsimi boyunca haftalarca devam ederken nezle genellikle 7–10 gün içinde geçer. Alerjide ateş, kas ağrısı ve halsizlik olmazken nezlede hafif ateş, boğaz ağrısı ve kas ağrısı sık görülür. Alerjide burun akıntısı berrak ve sulu olur; nezlede ise koyulaşabilir. Ayrıca alerjide kaşıntı (burun, göz, boğaz) belirgindir, nezlede kaşıntı olmaz.

Mevsimsel Alerji ve Astım Arasındaki İlişki

Mevsimsel alerji, özellikle polen mevsiminde astım ataklarını tetikleyebilir ve alerjik astım gelişme riskini artırabilir.

Mevsimsel alerjisi olan kişilerde bağışıklık sisteminin aşırı tepkisi yalnızca burun ve gözleri etkilemez; alt solunum yollarını da etkileyerek astım benzeri semptomlara yol açabilir. Polen mevsiminde hava yollarında iltihaplanma artar ve bu durum astım ataklarını tetikleyebilir. Alerjik astımı olan kişilerde hırıltılı solunum, nefes darlığı ve gece öksürükleri daha sık hale gelir. Uzun süre tedavi edilmeyen mevsimsel alerjiler, çocuklarda ilerleyen yıllarda astım gelişme riskini yükseltir. Bu nedenle alerji semptomları kontrol altına alınmalı, gerekirse alerji testi ve immünoterapi gibi ileri tedavilere başvurulmalıdır.

Mevsimsel Alerjiden Korunma Yolları

Mevsimsel alerjiden korunmak için polen yoğunluğu yüksek günlerde dışarı çıkmamak, eve gelince duş almak ve polenleri evden uzak tutacak önlemler almak gerekir.

Mevsimsel Alerjiden Korunma Önerileri:

• Polen yoğunluğu yüksek saatlerde dışarı çıkmamak
• Eve gelince duş almak ve kıyafetleri değiştirmek
• Pencereleri kapalı tutmak
• Polen filtreli klima veya hava temizleyici kullanmak
• Evde HEPA filtreli süpürge ile temizlik yapmak
• Dışarıda şapka ve güneş gözlüğü takmak
• Yatak odasında polen tutmayan nevresim kullanmak

Mevsimsel alerjilerden tamamen kaçınmak mümkün olmasa da, maruziyeti azaltarak semptomların şiddetini düşürmek mümkündür. Polen yoğunluğunun yüksek olduğu sabah erken saatlerde ve rüzgarlı havalarda dışarı çıkmamaya özen gösterilmelidir. Eve gelindiğinde kıyafetlerin değiştirilmesi, saçların yıkanması ve yüzün temizlenmesi polen yükünü azaltır. Pencereler polen saatlerinde kapalı tutulmalı, evde klima kullanılıyorsa polen filtreli olmasına dikkat edilmelidir. Evde hava temizleyici ve HEPA filtreli süpürge kullanmak, alerjenlerin birikmesini önler. Ayrıca dışarı çıkarken güneş gözlüğü ve şapka kullanmak gözlere polen temasını azaltır.

Mevsimsel Alerjiden Korunma Önerileri:

• Polen yoğunluğu yüksek saatlerde dışarı çıkmamak
• Eve gelince duş almak ve kıyafetleri değiştirmek
• Pencereleri kapalı tutmak
• Polen filtreli klima veya hava temizleyici kullanmak
• Evde HEPA filtreli süpürge ile temizlik yapmak
• Dışarıda şapka ve güneş gözlüğü takmak
• Yatak odasında polen tutmayan nevresim kullanmak

Mevsimsel Alerji İçin Evde Alınabilecek Önlemler

Mevsimsel alerji için evde polen filtreli klima kullanmak, düzenli temizlik yapmak ve pencereleri kapalı tutmak semptomların hafiflemesine yardımcı olur.

Evde Alınabilecek Önlemler:

• Pencereleri kapalı tutmak

• Polen filtreli klima ve hava temizleyici kullanmak

• HEPA filtreli süpürge ile düzenli temizlik yapmak

• Yüzeyleri nemli bezle silmek

• Nevresimleri 60°C’de yıkamak

• Evcil hayvanları düzenli yıkamak ve yatak odasına almamak

• Halı ve perde kullanımını azaltmak

Ev ortamında alınacak basit önlemler, alerjik semptomların şiddetini önemli ölçüde azaltır. Polen yoğunluğu yüksek dönemlerde pencereler kapalı tutulmalı ve klima kullanılıyorsa filtreleri düzenli olarak değiştirilmelidir. Evin havasını temizlemek için HEPA filtreli hava temizleyiciler kullanılabilir. Haftada en az iki kez HEPA filtreli süpürge ile toz almak ve yüzeyleri nemli bezle silmek alerjen yükünü azaltır. Yatak odasında polen tutmayan nevresimler tercih edilmeli, yatak çarşafları 60°C’de yıkanmalıdır. Evcil hayvanlar polen mevsiminde sık sık yıkanmalı ve yatak odasına alınmamalıdır.

Mevsimsel Alerji Kimlerde Daha Sık Görülür?

Mevsimsel alerji genetik yatkınlığı olan, alerjik hastalık öyküsü bulunan, çocukluk çağında astım veya egzama geçirmiş kişilerde ve polen yoğunluğunun yüksek olduğu bölgelerde yaşayanlarda daha sık görülür.

Mevsimsel alerjinin ortaya çıkmasında genetik ve çevresel faktörler etkilidir. Anne veya babasında alerji öyküsü olan bireylerde görülme riski iki kat artar. Astım, egzama veya besin alerjisi gibi diğer alerjik hastalık geçmişi bulunan kişiler de risk altındadır. Polen yoğunluğu yüksek kırsal alanlarda, bahçeli evlerde yaşayanlar veya mesleği gereği dışarıda uzun süre çalışanlar mevsimsel alerjiye daha sık maruz kalır. Ayrıca çocukluk çağında alerjenlere erken yaşta maruz kalanlarda alerji belirtileri daha erken başlar.

Mevsimsel Alerji Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Mevsimsel alerji tedavi edilmezse kronik sinüzit, burun polipleri, uyku bozuklukları ve astım riskinde artışa yol açabilir.

Tedavi edilmeyen mevsimsel alerji zamanla yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürür. Burun tıkanıklığı sürekli hale gelerek kronik sinüzit gelişimine zemin hazırlayabilir. Burun içindeki dokuların şişmesi burun poliplerine yol açabilir. Uyku düzeni bozulur, kişi sabah yorgun uyanır ve gün boyu dikkat dağınıklığı yaşar. Çocuklarda okul başarısı olumsuz etkilenir. Uzun süre devam eden alerjik iltihaplanma, alt solunum yollarını da etkileyerek alerjik astım gelişme riskini artırır. Ayrıca tedavi edilmeyen şiddetli alerjiler sık antibiyotik kullanımına ve gereksiz ilaç tüketimine neden olabilir.

Mevsimsel Alerji ve Bağışıklık Sistemi

Mevsimsel alerji, bağışıklık sisteminin zararsız polen ve alerjenlere aşırı tepki vererek histamin salgılaması sonucu ortaya çıkar.

Mevsimsel alerjide sorun bağışıklık sisteminin dengesiz çalışmasıdır. Normalde zararsız olan polen, küf sporu veya diğer alerjenler, bağışıklık sistemi tarafından tehlike olarak algılanır. Bu durumda vücut histamin ve diğer kimyasalları salgılar; bu da burun akıntısı, hapşırma, göz sulanması ve kaşıntı gibi semptomlara yol açar. Kronikleşen alerjik reaksiyonlar bağışıklık sisteminde sürekli bir inflamasyona neden olabilir, bu da alt solunum yollarında hassasiyeti artırır ve astım riskini yükseltebilir. Bağışıklık sistemini dengede tutmak için alerjenlerden korunma, düzenli tedavi ve gerektiğinde immünoterapi uygulamaları önerilir.

Mevsimsel Alerji ve Beslenme

Mevsimsel alerjide bağışıklığı güçlendiren besinler tüketmek, histamin salgısını artıran yiyeceklerden kaçınmak semptomların hafiflemesine yardımcı olur.

Beslenme, mevsimsel alerji yönetiminde önemli bir destekleyici faktördür. Bağışıklık sistemini destekleyen C vitamini içeren portakal, kivi, çilek ve biber gibi besinler histaminin parçalanmasına yardımcı olur. Omega-3 yağ asitleri (balık, ceviz, keten tohumu) iltihaplanmayı azaltarak burun tıkanıklığını hafifletebilir. Yoğurt ve kefir gibi probiyotik içeren gıdalar bağırsak florasını güçlendirerek bağışıklık dengesini korur. Öte yandan histamin içeriği yüksek olan fermente gıdalar, işlenmiş etler ve bazı peynirler alerji semptomlarını artırabilir. Rafine şeker ve aşırı kafein de bağışıklık sisteminde dengesizlik yaratabilir.

Mevsimsel Alerji Hakkında Sık Sorulan Sorular (SSS)

Mevsimsel alerji ne zaman başlar?
Mevsimsel alerji genellikle ilkbahar aylarında (Mart-Nisan) ağaç polenlerinin havaya karışmasıyla başlar, yazın çim polenleri ve sonbaharda yabani ot polenleri ile devam eder.

Mevsimsel alerji kendiliğinden geçer mi?
Hayır, mevsimsel alerji genellikle kendiliğinden geçmez; polen sezonu bitene kadar devam eder. Tedavi edilmediğinde semptomlar her yıl tekrarlar ve kronikleşebilir.

Mevsimsel alerji bulaşıcı mıdır?
Hayır, mevsimsel alerji bulaşıcı değildir. Bu durum bağışıklık sisteminin aşırı tepkisinden kaynaklanır.

Mevsimsel alerjiye ne iyi gelir?
Antihistaminik ilaçlar, burun spreyleri, alerji aşıları ve polenden korunma yöntemleri semptomların hafiflemesine yardımcı olur.

Mevsimsel alerji testi nasıl yapılır?
Deri prick testi, kan testi (IgE) veya moleküler alerji testi ile hangi alerjene duyarlılık olduğu belirlenir.