Kortizol Nedir?

Kortizol, böbrek üstü bezlerinden salgılanan, vücudun stresle başa çıkmasını sağlayan ve enerji dengesini düzenleyen hayati bir hormondur.

Kortizol, tıpta “stres hormonu” olarak bilinir çünkü fiziksel veya duygusal stres durumlarında vücutta ilk artan hormonlardan biridir. Ancak bu hormon sadece stresle değil, metabolizma, bağışıklık sistemi, kan şekeri ve tansiyon gibi birçok yaşamsal fonksiyonla da yakından ilişkilidir.

Kortizol, hipotalamus – hipofiz – adrenal (HHA) ekseni adı verilen hormonal bir sistemin kontrolü altındadır. Hipofiz bezinden salgılanan ACTH (Adrenokortikotropik Hormon), böbrek üstü bezlerine sinyal göndererek kortizol üretimini uyarır. Bu süreç sayesinde vücut, stres, hastalık veya enerji ihtiyacına göre kortizol seviyesini dengeler.

Normal şartlarda kortizol seviyesi gün içinde değişir: sabahları en yüksek düzeyde olur, akşama doğru düşer. Bu doğal döngüye sirkadiyen ritim denir. Ancak bu denge bozulduğunda kronik yorgunluk, bağışıklık zayıflığı, kilo değişimleri, uyku bozuklukları veya ruhsal dalgalanmalar ortaya çıkabilir.

Kortizolün görevleri arasında şunlar yer alır:

• Karaciğerde glikoz üretimini artırarak kan şekeri dengesini korumak
• Vücut dokularında enerji kullanımını düzenlemek
• Bağışıklık yanıtlarını baskılayarak aşırı iltihap oluşumunu engellemek
• Kan basıncını düzenlemek
• Stresli durumlarda vücuda “savaş ya da kaç” yanıtı kazandırmak

Kortizolün hem eksikliği hem de fazlalığı ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle kortizol testi, vücuttaki hormon dengesinin değerlendirilmesinde önemli bir tanısal araçtır.

Kortizol Testi Nedir?

Kortizol testi, kandaki, tükürükte veya idrardaki kortizol düzeyini ölçerek böbrek üstü bezleri ve hipofiz bezi fonksiyonlarını değerlendiren bir laboratuvar testidir.

Bu test, vücudun stres yanıtını ve hormon üretim dengesini analiz etmek için yapılır. Çünkü kortizol, vücudun enerji yönetiminden bağışıklık sistemine kadar birçok yaşamsal süreci düzenler. Doktorlar, kortizol testini özellikle hormon dengesizliği, yorgunluk, kilo değişimi, tansiyon problemleri veya ciltte renk değişiklikleri gibi belirtiler olduğunda ister.

Kortizol seviyesinin ölçümü, Cushing sendromu (kortizol fazlalığı) veya Addison hastalığı (kortizol yetersizliği) gibi önemli endokrin hastalıkların tanısında temel rol oynar. Bu nedenle test yalnızca bir “stres ölçümü” değildir; aynı zamanda hormon sisteminin genel sağlığını yansıtan bir göstergedir.

Test;

• Kan testi (serum kortizol)
• Tükürük testi (özellikle gece kortizol ölçümünde)
• 24 saatlik idrar testi (idrarla atılan kortizol miktarını gösterir)
  şeklinde yapılabilir.

Kortizol testi, günün farklı saatlerinde alınan örneklerle yapılır çünkü hormon seviyesi sabah yüksek, akşam düşük olur. Bu nedenle ölçüm zamanı, testin doğruluğunu doğrudan etkiler.

Sonuçlar, laboratuvarın referans aralığına, testin yapıldığı saate ve kişinin genel sağlık durumuna göre değerlendirilir. Bu nedenle kortizol testinin yorumlanması mutlaka doktor tarafından yapılmalıdır.

Kortizol Testi Ne İçin Yapılır?

Kortizol testi, vücuttaki kortizol hormonunun normalden yüksek veya düşük olup olmadığını belirleyerek böbrek üstü bezleri ve hipofiz bezinin işlevlerini değerlendirmek için yapılır.

Bu test, kortizol dengesizliğine bağlı gelişen hastalıkların tanısında hayati öneme sahiptir. Kortizol hormonunun fazla veya az salgılanması, vücudun enerji dengesi, kan şekeri, bağışıklık sistemi ve stres tepkileri üzerinde ciddi etkiler oluşturur. Bu nedenle doktorlar kortizol testini, hem hormonal hem de sistemik şüphelerde ister.

Kortizol Testinin İstendiği Başlıca Durumlar:

• Cushing sendromu şüphesi (vücutta kortizol fazlalığı belirtileri varsa)
• Addison hastalığı şüphesi (kortizol yetersizliği durumlarında)
• Aşırı yorgunluk ve halsizlik
• Ani kilo artışı veya kilo kaybı
• Tansiyon düşüklüğü ya da yüksekliği
• Ciltte koyulaşma veya incelme
• Adet düzensizlikleri
• Kronik stres veya depresyon şüphesi
• Dengesiz kan şekeri düzeyleri

Bu belirtiler, kortizol hormonunun aşırı üretildiği ya da yetersiz kaldığı durumlarda ortaya çıkar. Örneğin:

• Yüksek kortizol, uzun süreli stres, tümör veya hipofiz bezi bozukluklarına işaret edebilir.
• Düşük kortizol ise böbrek üstü bezlerinin yetersiz çalıştığı Addison hastalığı gibi endokrin sorunların göstergesi olabilir.

Kortizol testi, yalnızca bir hormon ölçümü değil; vücudun stres, enerji ve metabolik yanıt sisteminin bütünsel bir değerlendirmesidir.
Bu nedenle doktorlar, genellikle bu testi diğer hormon testleriyle (örneğin ACTH testi, DHEA-S testi) birlikte ister.

Kortizol Testi Nasıl Yapılır?

Kortizol testi, kan, tükürük veya idrar örneği alınarak vücuttaki kortizol düzeyini ölçmek için yapılan bir laboratuvar testidir.

Bu test, kortizol hormonunun üretim ve salınımındaki dengesizlikleri tespit etmek amacıyla uygulanır. Kortizol düzeyi gün içinde doğal olarak değiştiği için, örnek alınma zamanı testin en kritik aşamasıdır.

Kan (Serum) Kortizol Testi

En yaygın kullanılan yöntemdir. Genellikle sabah saat 07:00 – 09:00 arasında yapılır çünkü bu saatlerde kortizol seviyesi en yüksek düzeydedir.

• Hastadan damar yoluyla küçük bir kan örneği alınır.
• Kan örneği laboratuvara gönderilerek kortizol konsantrasyonu ölçülür.
• Bazı durumlarda gün içindeki dalgalanmayı izlemek için akşam ek bir örnek alınabilir.

Tükürük Kortizol Testi

Özellikle gece kortizol ölçümü için tercih edilir çünkü stres veya hastane ortamı kan örneği alımında değerleri etkileyebilir.

• Hasta, steril bir tüpe belirli saatlerde tükürük örneği verir.
• Bu yöntem, evde kortizol ölçümü için de kullanılabilir.

24 Saatlik İdrar Kortizol Testi

Vücut tarafından 24 saat içinde atılan kortizol miktarını ölçer.

• Hasta, sabah ilk idrar hariç gün boyunca tüm idrarı özel bir kaba toplar.
• Örnek laboratuvara gönderilir ve toplam kortizol miktarı hesaplanır.
  Bu yöntem özellikle Cushing sendromu şüphesi olan kişilerde tercih edilir.

Kortizol seviyeleri; stres, ilaçlar, uyku düzeni ve hatta fiziksel aktiviteden etkilenebilir. Bu nedenle testin sabah aç karnına ve sakin bir durumda yapılması önerilir.
Bazı hastalarda Deksametazon baskılama testi veya ACTH stimülasyon testi gibi ek hormon testleriyle birlikte uygulanır.

Sonuçlar genellikle birkaç saat ile bir gün içinde çıkar. Değerlerin doğru yorumlanabilmesi için testin hangi saatte, hangi örnekle yapıldığı mutlaka raporda belirtilmelidir.

Kortizol Testi Ne Zaman Yapılmalı?

Kortizol testi, hormonun gün içindeki doğal dalgalanmasını doğru değerlendirebilmek için genellikle sabah erken saatlerde, 07:00–09:00 arasında yapılmalıdır.

Kortizol üretimi, sirkadiyen ritim adı verilen biyolojik saatle uyumludur. Bu nedenle sabahları en yüksek seviyeye ulaşır, akşam saatlerinde ise düşer. Gün içindeki bu değişim, test sonucunun doğru yorumlanabilmesi açısından oldukça önemlidir.
Yanlış saatte yapılan ölçüm, hastalık varmış gibi sahte yüksek veya düşük değerlere neden olabilir.

Sabah Kortizol Ölçümü

Sabah yapılan test, vücudun günlük hormon üretim kapasitesini yansıtır. Bu nedenle doktorlar, genellikle ilk değerlendirmede sabah örneğini tercih eder.

Akşam Kortizol Ölçümü

Cushing sendromu gibi bazı hastalıklarda kortizol seviyesi gece düşmez. Bu nedenle akşam saatlerinde yapılan ölçüm, kortizol fazlalığı tespitinde çok değerlidir.
Tükürük kortizol testi, bu dönemde tercih edilen en pratik yöntemdir.

Özel Durumlarda Test Zamanı

• Gece vardiyasında çalışan kişilerde, biyolojik ritim farklıdır. Bu durumda testin alınacağı saat, kişinin uyku-uyanıklık düzenine göre ayarlanmalıdır.
• Deksametazon baskılama testi uygulanacaksa, kortizol seviyesi genellikle ilacın alımından sonraki sabah ölçülür.
• Stresli, uykusuz veya hasta olunan günlerde test ertelenmelidir, çünkü bu faktörler geçici olarak kortizolü yükseltir.

Sonuç olarak, kortizol testi her zaman aynı saatte, dinlenmiş bir durumda ve mümkünse aynı laboratuvarda yapılmalıdır. Bu, hormon dengesindeki değişimleri güvenilir şekilde izlemeyi sağlar.

Kortizol Testi Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kortizol testi öncesinde, doğru sonuç elde edebilmek için stres, uyku, ilaç kullanımı ve beslenme gibi faktörlere dikkat edilmelidir.

Kortizol hormonu çevresel ve duygusal etkenlerden kolayca etkilenir. Bu nedenle test öncesinde vücut koşullarının olabildiğince dengeli olması gerekir. Aksi durumda sonuçlar yanıltıcı olabilir.

Test Öncesi Uymanız Gereken Temel Kurallar:

1. Stres ve gerginlikten kaçının.
   Testten önce yoğun stres, kaygı veya fiziksel efor kortizolü geçici olarak yükseltir.
2. İyi bir gece uykusu alın.
   Uyku yetersizliği kortizol ritmini bozar. Testten bir gün önce düzenli uyuyun.
3. Aç karnına gidin (kan testi için).
   Sabah yapılan kan testlerinde genellikle açlık önerilir. Kahve, sigara veya çay tüketimi de sonucu etkileyebilir.
4. Kullandığınız ilaçları doktorunuza bildirin.
   Özellikle kortizon türevi ilaçlar, doğum kontrol hapları, antidepresanlar ve insülin gibi ilaçlar kortizol düzeylerini değiştirebilir.
5. Ağır egzersiz yapmayın.
   Yoğun fiziksel aktivite, geçici kortizol artışına neden olur. Testten önceki 24 saat içinde ağır spor yapılmamalıdır.
6. Test saatinize dikkat edin.
   Kortizol sabah yüksek, akşam düşük olduğu için örnek genellikle sabah alınır. Bu saat dışındaki testler, özel tıbbi gerekçelerle yapılmalıdır.

Eğer düzenli kortizon içeren ilaç kullanıyorsanız, test sonuçları bastırılmış (düşük) kortizol düzeyleri gösterebilir. Bu nedenle test tarihinden önce ilacın bırakılıp bırakılmayacağı mutlaka doktor kontrolünde belirlenmelidir.

Doğru hazırlık yapılması, kortizol testinin güvenilirliğini ve klinik yorumlamanın doğruluğunu doğrudan etkiler.

Kortizol Testi Normal Değerleri

Kortizol testinin normal değerleri, testin yapıldığı saate, örnek türüne (kan, idrar, tükürük) ve laboratuvarın kullandığı ölçüm yöntemine göre değişiklik gösterir.

Kortizol, gün içinde doğal olarak dalgalanma gösteren bir hormondur. Bu nedenle sabah ölçümleri genellikle yüksek, akşam ölçümleri ise düşüktür. Laboratuvarlar, bu biyolojik ritme uygun referans aralıklarını kullanır.

Serum (Kan) Kortizol Normal Değerleri

Ölçüm Zamanı	Referans Aralığı (µg/dL)
Sabah (07:00–09:00)	5 – 25 µg/dL
Öğleden sonra (16:00 civarı)	3 – 12 µg/dL
Gece (23:00 sonrası)	< 5 µg/dL

24 Saatlik İdrar Kortizol Değeri

• 20 – 90 µg/24 saat arası normal kabul edilir.
  Bu test, vücudun bir gün boyunca salgıladığı toplam kortizol miktarını gösterir. Özellikle Cushing sendromu tanısında tercih edilir.

Tükürük Kortizol Normal Değeri

• Gece ölçümlerinde <0.09 µg/dL normaldir.
  Bu ölçüm, özellikle gece saatlerinde kortizol düşüklüğünün olup olmadığını değerlendirmek için kullanılır.

Değerlerin Değerlendirilmesi

Kortizol seviyeleri; stres, ilaç kullanımı, hamilelik, depresyon, obezite ve hatta yoğun fiziksel aktivite gibi durumlarda geçici olarak değişebilir. Bu nedenle test sonucu tek başına tanı koydurucu değildir.
Doktor, kortizol değerlerini hastanın şikâyetleri, diğer hormon sonuçları (örneğin ACTH, aldosteron) ve klinik tabloyla birlikte yorumlar.

Eğer kortizol değeri normal aralığın dışında çıkarsa, tanıyı netleştirmek için tekrar test veya ek hormon analizleri gerekebilir.

Kortizol Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

Kortizol düşüklüğü, böbrek üstü bezlerinin yeterli miktarda kortizol hormonu üretememesi anlamına gelir ve genellikle Addison hastalığı veya ikincil adrenal yetersizlik gibi endokrin bozuklukların belirtisidir.

Kortizol seviyesi, vücudun stresle başa çıkabilmesi için kritik öneme sahiptir. Bu hormon azaldığında, enerji üretimi düşer, kan basıncı azalır ve bağışıklık sistemi zayıflar. Uzun süreli kortizol eksikliği tedavi edilmezse, hayati risk taşıyan adrenal kriz gelişebilir.

Kortizol Düşüklüğünün Nedenleri

1. Birincil adrenal yetmezlik (Addison hastalığı):
   Böbrek üstü bezlerinin kendisinde hasar vardır. En sık neden otoimmün yıkımdır.
2. İkincil adrenal yetmezlik:
   Hipofiz bezi yeterli ACTH üretemediğinde kortizol salınımı azalır.
3. Uzun süreli kortizon ilaç kullanımı:
   Dışarıdan alınan kortizon, vücudun kendi kortizol üretimini baskılar.
4. Tüberküloz, enfeksiyon veya tümörler:
   Adrenal dokuda hasar oluşturarak hormon üretimini engelleyebilir.
5. Ciddi stres, açlık veya aşırı kilo kaybı:
   Vücudun enerji rezervlerini etkileyerek geçici kortizol düşüklüğüne neden olabilir.

Kortizol Düşüklüğü Belirtileri

• Sürekli yorgunluk ve halsizlik
• Düşük tansiyon ve baş dönmesi
• İştahsızlık, kilo kaybı
• Kas güçsüzlüğü
• Ciltte koyulaşma (özellikle Addison hastalığında)
• Mide bulantısı, karın ağrısı
• Hipoglisemi (düşük kan şekeri)

Kortizol düşüklüğü saptandığında doktor genellikle ACTH testi veya ACTH stimülasyon testi isteyerek böbrek üstü bezlerinin yanıtını değerlendirir.
Tedavi, eksik hormonun yerine konması ve altta yatan nedenin giderilmesine yöneliktir.

Kortizol eksikliğini kendi başına yorumlamak doğru değildir; sonuçlar mutlaka endokrinoloji uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.

Kortizol Yüksekliği Ne Anlama Gelir?

Kortizol yüksekliği, böbrek üstü bezlerinin normalden fazla kortizol üretmesiyle ortaya çıkar ve genellikle Cushing sendromu ya da kronik stres gibi durumların belirtisidir.

Kortizol, kısa süreli stres durumlarında vücut için faydalıdır; ancak uzun süre yüksek seviyede kalması, metabolizma ve bağışıklık sistemini olumsuz etkiler. Bu durum, hem fiziksel hem de psikolojik belirtilerle kendini gösterir.

Kortizol Yüksekliğinin Nedenleri

1. Cushing sendromu:
   En sık nedenlerden biridir. Hipofiz bezinden aşırı ACTH salgılanması ya da böbrek üstü bezinde tümör bulunması sonucu gelişir.
2. Kronik stres:
   Uzun süreli stres altında vücut sürekli kortizol salgılar.
3. Uzun süreli kortizon ilacı kullanımı:
   Dışarıdan alınan kortizon, kandaki kortizol düzeyini yapay olarak yükseltir.
4. Obezite ve depresyon:
   Bu durumlar hormonal dengenin bozulmasına ve kortizol artışına yol açabilir.
5. Gebelik veya bazı ilaçlar (örneğin antidepresanlar, doğum kontrol hapları):
   Fizyolojik veya ilaç kaynaklı geçici yükselmelere neden olabilir.

Kortizol Yüksekliği Belirtileri

• Yüzde ve boyunda yağ birikimi (“ay yüzü” görünümü)
• Gövde bölgesinde kilo artışı, kollarda ve bacaklarda incelme
• Ciltte incelme, mor çatlaklar (özellikle karın ve uyluklarda)
• Kas güçsüzlüğü
• Yüksek tansiyon
• Adet düzensizlikleri ve libido azalması
• Sık enfeksiyon geçirme eğilimi
• Ruh hali değişimleri, anksiyete veya depresyon

Kortizol yüksekliği genellikle kan, idrar veya tükürük testleriyle doğrulanır. Gerekli durumlarda doktor, Deksametazon baskılama testi veya ACTH ölçümü isteyerek sorunun kaynağını belirler.
Tedavi, altta yatan nedenin ortadan kaldırılmasına yöneliktir; tümör varsa cerrahi, ilaç kullanımı varsa doz düzenlemesi yapılır.

Uzun süreli kortizol yüksekliği kontrol altına alınmazsa, şeker hastalığı, hipertansiyon, kemik erimesi ve bağışıklık zayıflığı gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Kortizol Testi Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

Kortizol testi sonuçları, örnek türüne, alınma saatine ve hastanın klinik durumuna göre değerlendirilir; bu yorumlama mutlaka bir doktor tarafından yapılmalıdır.

Kortizol hormonunun seviyesi gün boyunca doğal olarak değiştiği için, tek bir ölçümle tanı koymak çoğu zaman doğru değildir. Bu nedenle doktorlar, sonucu hem biyolojik saat (sirkadiyen ritim) hem de diğer hormon değerleriyle birlikte değerlendirir.

Sonuç Durumu	Olası Yorum	Muhtemel Nedenler
Yüksek Kortizol	Cushing sendromu, stres, obezite, depresyon, kortizon ilaç kullanımı	Hormon fazlalığı
Düşük Kortizol	Addison hastalığı, hipofiz yetmezliği, uzun süreli kortizon kullanımı	Hormon yetersizliği

Eğer sonuç referans aralıklarının dışında çıkarsa, doktor tanıyı netleştirmek için ek testler ister. Bunlar arasında:

• ACTH testi
• Deksametazon baskılama testi
• ACTH stimülasyon testi
• 24 saatlik idrar kortizol ölçümü bulunur.

Kortizol testi sonuçlarının doğru değerlendirilmesi, sadece sayısal değere değil, kişinin genel sağlık durumuna, belirtilerine ve diğer laboratuvar bulgularına bağlıdır.
Bu nedenle test sonucu yüksek veya düşük çıktığında paniğe kapılmadan, endokrinoloji uzmanı tarafından yorumlanması en doğru yaklaşımdır.

Kortizol Testi Fiyatı

Kortizol testi fiyatı, laboratuvar ve hastanelerde ortalama 1750 TL – 2800 TL arasında değişmektedir. Kullanılan test yöntemine, örnek türüne (kan, idrar, tükürük) ve laboratuvarın teknik altyapısına göre değişir.

Kortizol ölçümü, yüksek hassasiyet gerektiren bir hormon analizidir. Bu nedenle fiyat; yalnızca testin kendisini değil, kullanılan cihazın doğruluk düzeyini, uzman hekim değerlendirmesini ve sonuçların güvenilirliğini de kapsar.

Kortizol Hormonu ve Stres Arasındaki İlişki

Kortizol hormonu, vücudun stresle başa çıkmasını sağlayan temel biyokimyasal savunma mekanizmasıdır; bu nedenle “stres hormonu” olarak da adlandırılır.

Stresli bir durumla karşılaşıldığında beyin, hipotalamus–hipofiz–adrenal (HHA) ekseni aracılığıyla böbrek üstü bezlerine sinyal gönderir. Bunun sonucunda kortizol salgısı artar ve vücut “savaş ya da kaç” tepkisine hazırlanır.
Bu mekanizma kısa süreli stres durumlarında faydalıdır; kalp atışı hızlanır, kan şekeri yükselir, enerji artar. Ancak stresin uzun süre devam etmesi, kortizol seviyesinin kronik olarak yüksek kalmasına neden olur.

Uzun Süreli Stresin Kortizol Üzerindeki Etkileri

• Sürekli yüksek kortizol, bağışıklık sisteminin baskılanmasına yol açar.
• Uyku bozuklukları, anksiyete ve depresyon riskini artırır.
• Karın bölgesinde yağ birikimi ve kilo artışına neden olur.
• Kas dokusunu zayıflatır, kemik yoğunluğunu azaltabilir.
• Kan basıncını ve kan şekeri seviyesini yükseltir.

Kronik stres altındaki kişilerde sabah–akşam kortizol farkı kaybolabilir; bu da hormon ritminin bozulduğu anlamına gelir.
Uzun vadede bu durum Cushing sendromu, insülin direnci, uyku apnesi veya bağışıklık yetmezliği gibi sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilir.

Dengenin Önemi

Kortizol tamamen zararlı bir hormon değildir; dengede kaldığı sürece yaşam için gereklidir.
Günlük egzersiz, yeterli uyku, sağlıklı beslenme ve stres yönetimi teknikleri (örneğin nefes egzersizleri veya meditasyon) kortizol düzeyini doğal olarak dengelemeye yardımcı olur.

Kortizol hormonunun stresle ilişkisi doğru yönetilmezse, basit bir adaptasyon mekanizması bile uzun vadede metabolik bozukluklara dönüşebilir. Bu nedenle stresle birlikte gelişen uyku, enerji veya ruh hali değişimlerinde kortizol testi yaptırmak, erken teşhis açısından önemlidir.

Deksametazon Baskılama Testi Nedir?

Deksametazon baskılama testi, kortizol fazlalığının nedenini belirlemek için yapılan, Cushing sendromu tanısında kullanılan özel bir hormon testidir.

Bu testte, sentetik bir kortikosteroid olan deksametazon kullanılır. Deksametazon, hipofiz bezinden ACTH salgısını baskılayarak normalde kortizol üretimini azaltır. Ancak Cushing sendromu gibi durumlarda bu baskılama gerçekleşmez ve kortizol düzeyi yüksek kalır.

Deksametazon baskılama testi, tek başına tanı koymak için yeterli değildir; ancak kortizol yüksekliğinin kaynağını belirlemede en güvenilir yöntemlerden biridir.

Kortizol ve ACTH Testi Birlikte Neden İstenir?

Kortizol ve ACTH testleri birlikte istendiğinde, vücuttaki hormon üretim zincirinin hangi basamağında problem olduğunu anlamak amaçlanır.

Bu iki hormon birbiriyle doğrudan bağlantılıdır: ACTH (Adrenokortikotropik hormon), hipofiz bezinden salgılanarak böbrek üstü bezlerine kortizol üretmesi için sinyal gönderir. Eğer bu zincirin herhangi bir halkasında bozulma olursa, kortizol seviyeleri normalin dışına çıkar.

Kortizol–ACTH İlişkisinin Temel Mantığı

• Hipofiz bezi → ACTH üretir.
• Böbrek üstü bezleri (adrenal bezler) → ACTH etkisiyle kortizol üretir.
  Bu iki hormonun birbirine göre değerleri, bozukluğun kaynağını belirlemede yol göstericidir.

Kortizol ve ACTH Birlikte Değerlendirmesi

Kortizol veya ACTH seviyesinin tek başına ölçülmesi yeterli değildir; çünkü sorunun hipofizden mi yoksa böbrek üstü bezinden mi kaynaklandığını anlamak için iki hormonun birlikte değerlendirilmesi gerekir.
Bu nedenle doktor, özellikle kortizol yüksekliği veya düşüklüğü saptandığında, durumu netleştirmek amacıyla her iki testi bir arada ister.

Sonuçlar, hastanın klinik bulguları, diğer hormon testleri (örneğin DHEA-S, aldosteron) ve radyolojik görüntüleme yöntemleriyle birlikte yorumlanır.
Bu değerlendirme, Cushing sendromu, Addison hastalığı veya hipofiz yetmezliği gibi endokrin hastalıkların doğru tanısında kritik rol oynar.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Kortizol testi aç karnına mı yapılır?

Evet, genellikle aç karnına yapılır. Sabah erken saatlerde alınan kan örneklerinde, besin alımı kortizol düzeyini etkileyebileceği için testten önce 8–10 saat aç kalmak önerilir.

Kortizol testi için en uygun saat nedir?

Kortizol testi sabah saat 07:00–09:00 aralığında yapılmalıdır. Bu saatlerde kortizol doğal olarak en yüksek seviyededir. Akşam yapılan ölçümler düşük çıkar ve tanısal değeri sınırlı olur.

Kortizol testi sonucu kaç günde çıkar?

Sonuçlar genellikle aynı gün içinde ya da laboratuvar yoğunluğuna bağlı olarak 24 saat içinde hazır olur.
Mavi Laboratuvarlar Grubu’nda yapılan testlerin sonuçları çoğunlukla aynı gün online sistem üzerinden güvenle görüntülenebilir.

Kortizol yüksekliği nasıl düşürülür?

Kortizol yüksekliği altta yatan nedene göre tedavi edilir.
Cushing sendromu gibi durumlarda tıbbi veya cerrahi tedavi uygulanırken, strese bağlı kortizol artışlarında uyku düzeni, beslenme, egzersiz ve stres yönetimi ön plandadır.
Doktor önerisi olmadan ilaç kullanmak doğru değildir.

Kortizol düşüklüğü nasıl tedavi edilir?

Kortizol düşüklüğü genellikle Addison hastalığı veya hipofiz yetmezliği kaynaklıdır.
Tedavi, doktor kontrolünde kortizon türevi ilaçlarla eksik hormonun yerine konması şeklinde yapılır. Düzenli takip gerektirir.

Kortizol stresle artar mı?

Evet. Fiziksel, duygusal veya psikolojik stres durumlarında kortizol seviyesi doğal olarak yükselir.
Kısa süreli artışlar normaldir; ancak kronik stres, kortizolün uzun süre yüksek kalmasına neden olarak metabolizmayı olumsuz etkiler.

Kortizol testi kimlere önerilir?

Sürekli yorgunluk, düşük tansiyon, ani kilo değişimi, ciltte koyulaşma, adet düzensizliği veya ruh hali dalgalanmaları yaşayan kişilerde kortizol testi önerilir.
Bu belirtiler, hormon dengesizliğine işaret edebilir.

Evde kortizol testi yapılabilir mi?

Evet, özellikle tükürük kortizol testi için bazı laboratuvarlar evde örnek alma kiti sunmaktadır.
Ancak örneklerin laboratuvarda analiz edilmesi gerekir. Doğru sonuç için profesyonel değerlendirme şarttır.

Kortizol testi ile hangi testler birlikte yapılır?

Doktorlar genellikle kortizol testiyle birlikte ACTH, DHEA-S, aldosteron, T3–T4–TSH ve glukoz testlerini ister.
Bu testler, hormon dengesinin genel durumunu değerlendirmeye yardımcı olur.

 

Sağlığınızda en küçük bir şüpheyi bile ertelemeyin. Uzman doktorlarımız ve deneyimli hasta danışmanlarımızla, size en doğru testi en hızlı şekilde sunmak için buradayız. Şimdi hemen online randevu alabilir ya da bize 0850 360 06 05 üzerinden ulaşarak danışmanlarımızla görüşebilirsiniz.